Kurs doskonalenia zawodowego w Portugalii

W lipcu ubiegłego roku uczestniczyłam w kursie doskonalenia zawodowego nauczycieli w ramach programu „Uczenie się przez całe życie” Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej. W kursie brało udział 65 nauczycieli z 16 różnych krajów europejskich. Aby otrzymać dofi nansowanie należało wybrać kurs i wypełnić wniosek aplikacyjny do Agencji Narodowej.

Konkurencja wśród ubiegających się była duża zatem akceptację komisji uzyskało 590 spośród 1245 osób. Przygotowanie do kursu obejmowało: Kawypełnienie wstępnej ankiety ewaluacyjnej, aby zaprezentować potrzeby i oczekiwania związane z kursem, przeczytanie lektury Daniela Golemana – dr nauk humanistycznych i wykładowcy na Uniwersytecie Harvarda „Inteligencja Emocjonalna” i zapoznanie się z artykułem naukowym przesłanym przez organizatora pt. „Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being”, sporządzenie prezentacji szkoły i przedmiotu jej działalności w formie wizualnej, zaprezentowanie sposobu promowania motywacji i jakości w swojej szkole oraz przygotowanie prezentacji naszego kraju na wieczorze kultur europejskich.

Kurs zatytułowany był Action Methods Improving Motivation and Quality in Learning Environments zatem jego tematem było stosowanie metod aktywizujących poprawiających motywację i jakość w środowisku nauczania. Kurs oparty jest na założeniach, że metody aktywizujące stymulują zaangażowanie i zrozumienie zarówno podczas indywidualnego jak i grupowego uczenia się, które wywodzi się z doświadczeń uczestników grupy. Istota ludzka ze swojej natury jest „action hungry”. Metody aktywizujące służą zaspokojeniu „tego głodu” jak również promują tworzenie dobrych grup i dobrej atmosfery w grupach. W dobrych, współpracujących grupach są: otwartość, dialog i zaangażowanie a metody aktywizujące mają za zadanie promować te elementy.

Dobre grupy to takie gdzie panuje poczucie bezpieczeństwa. Ćwiczenia powinny być obietnicą czegoś miłego i pozytywnego chociaż na pewno pojawią się konflikty i wyzwania, którym będzie trzeba sprostać. Ćwiczenia powinny być zabawą i nigdy nie poniżać. Śmiać należy się z kimś a nie z kogoś. Metody aktywizujące pomagają uczestnikom poznać się nawzajem przełamując tzw. pierwsze lody, redukują stres, usuwają agresję pomagają wyrażać emocje, rozwijać pozytywne cechy, zmysły, uczą rzeczy nowych i stanowią doskonałą sposobność do odkrycia umiejętności i talentów, wzmacniają poczucie pewności siebie.

W każdym ćwiczeniu jest jakaś nuta tajemniczości. Przed rozpoczęciem ćwiczenia nie należy za dużo wyjawiać uczestnikom oprócz instrukcji na czym polega ćwiczenie, ma to być w pewnym stopniu niespodzianka. Po każdym ćwiczeniu dobrze jest podzielić się refleksjami jakie to było uczucie, jak można dane ćwiczenie zastosować w nauczaniu danego przedmiotu. Każda grupa powinna mieć lidera, który również może uczestniczyć w ćwiczeniach. Jego zadaniem jest dawanie grupie pozytywnej energii, musi on sam doświadczyć tych ćwiczeń i wykorzystywać tylko te, które sam lubi. Ćwiczenia mogą być używane wybiórczo z każdą grupą jako część uczenia się eksperymentalnego. Dobrze jest stosować je przy przejęciu nowej grupy lub w celu wzmocnienia motywacji w grupie czy gdy zachodzi potrzeba zwiększenia energii w grupie. Metody aktywne mogą być stosowane w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, młodzieżą lub osobami dorosłymi wypalonymi zawodowo. Przed zastosowaniem ćwiczenia należy je przemyśleć pod względem pedagogicznym, co chcemy przez nie osiągnąć i czego nauczyć. Pochodzenie ćwiczeń: wyrażanie siebie, doświadczenie i przygoda poprzez ćwiczenia, dramy, gry i zabawy zawsze istniały kulturze i nie są niczyim wynalazkiem.

Ćwiczenia wybrane dla celów edukacyjnych wywodzą się z następujących źródeł:

• treningi interpersonalne;
• gry używane przez harcerzy i w pracy z młodzieżą;
• tzw. „adventure trainings” stosowane przez harcerzy a obecnie również wśród biznesmenów i w miejscach pracy;

metody aktywizujące autorstwa trenerów. Metody aktywizujące są stosowane:

• aby uczenie mogło odbywać się na innych poziomach niż tylko werbalny i intelektualny;
• regularnie, aby wzmacniać pozytywną atmosferę w grupie;
• aby stworzyć grupy, do których ludzie chcą należeć;
• aby utrzymać atmosferę pracy w grupie na pozytywnym poziomie emocjonalnym.

Oto przykłady ćwiczeń mających na celu podział na grupy, w których uczestnicy nie koniecznie znają się dobrze. Dobierz osobę o podobnych liniach (linia życia, serca, itp.) do twoich linii na lewej dłoni lub znajdź osobę, której data urodzenia jest najbliższa twojej; utwórzcie grupę 3 osób, które najbardziej lubią ten sam kolor; utwórzcie 12 grup składających się z osób urodzonych w tym samym miesiącu. Na kursie prowadząca narysowała niewidzialny plan pomieszczeń szkolnych i kazała osobom zająć miejsce w tym pomieszczeniu, w którym najbardziej lubią przebywać. Następnie każda grupa uzasadniała wybór miejsca.

Zdjęcie 1 ilustruje jedno z ćwiczeń tzw. „group forming and cohesion exercise” o nazwie The table. Członkowie każdej grupy składającej się z 6-10 osób ustawili się w kółku plecami do siebie i mieli związane nogi oraz dłonie z osobami stojącymi obok. Zadaniem grupy było przeniesieni pełnego nakrycia z jednego stołu na drugi z zachowaniem szczegółów nakrycia. Ćwiczenie było ukończone gdy wszystkie serwety, obrus naczynia, sztućce znalazły się na nowym stole i została zapalona stająca na nim świeca.

Zdjęcie 2 przedstawia ćwiczenie podsumowujące tzw. learning café. Grupy siadają wokół okrągłych stołów, na których znajdują się papierowe obrusy. Każda grupa ma swojego lidera, który prowadzi ćwiczenie. Grupy mają zadany temat do przemyślenia np. Promoting pupils emotional and relationship skills. Zespół ma za zadanie napisać na papierowym obrusie jak najwięcej haseł dotyczących zagadnienia i przemyśleń tematu pracując metodą burzy mózgów. Po pewnym czasie osoby zasiadają przy innym stole i w podobny sposób analizują kolejny problem np. Promoting teacher’s well being. Liderzy grup zostają przy swoich stołach i każdej następnej grupie zasiadającej przy ich stole streszczają do jakich wniosków doszła grupa poprzednia, a następnie wspólnie z grupą uzupełniają notatki na obrusie. Ostatnia grupa ma za zadanie podsumować wszystkie informacje a produktem fi nalnym ćwiczenia jest prezentacja ppt na podany temat systematyzująca informacje naniesione na danym obrusie przez wszystkie grupy sporządzona przez grupę ostatnią. W trakcie podsumowania kursu mieliśmy za zadanie również ulepić z gliny kształt, który najbardziej kojarzy się na nam z tematem kursu i zagadnieniami poruszanymi na kursie jak i uczuciami jakie te zajęcia w nas wywołały.

Zdjęcie 3 przedstawia omawianie naszych prac w grupach. Na podsumowanie kursu każda z grup, do której zostaliśmy przydzieleni miała za zadanie przygotować przedstawienie. Ponieważ nasze grupa nazywała się „The lions” przedstawiliśmy spektakl pod tytułem „Life is a circus” zakończony stworzeniem przez nas żywej piramidy cyrkowej, co obrazuje zdjęcie 4 (poniżej).

Nie sposób wymienić wszystkich ćwiczeń i praktyk, których doświadczyłam na kursie. Najważniejsze było to, że stosowane metody angażowały nas w pracę na zajęciach, budowały poczucie więzi w grupach, poczucie bezpieczeństwa i kreatywną atmosferę gdzie każdy był zaangażowany w proces przyswajania wiedzy, a członkowie grupy uczyli się od siebie na wzajem. Formy pracy dobrane były tak, aby jak najpełniej wskazać wachlarz możliwości oddziaływania pozytywnego na ucznia Oprócz zajęć w salach wykładowych ELT były zajęcia w plenerze wycieczki: do Lisbony do Setubal, Cabo da Roca, złożyliśmy wizytę w wyższej szkole, Escola Superior de Educacáo, aby zapoznać się z portugalskim systemem edukacji. Wykorzystywaliśmy różne materiały dydaktyczne, w tym narzędzia technologii informacyjnej, prezentacje video, prezentacje ppt, muzykę, obrazy. Kurs obejmował łącznie 46 godzin zajęć oraz dodatkowo wieczór kultur europejskich, na którym każda narodowość reprezentowana na kursie przedstawiała swój kraj, charakterystyczne potrawy, tradycje i kulturę. Zdjęcie 5 (poniżej) przedstawia wieczór portugalski.

Pracując w międzynarodowych grupach roboczych nawiązaliśmy przyjaźnie z przedstawicielami innych krajów, dzięki którym możemy na bieżąco wymieniać doświadczenia, które mam nadzieję w przyszłości zaowocują współpracą w ramach realizacji innych projektów europejskich. W razie jakichkolwiek pytań możemy kontaktować się z każdym z prowadzących zajęcia (podano nam adresy e-mailowe). Na zdjęciu 6 widzimy autorkę wraz z asystentami kursu z różnych krajów: Finlandii, Węgier, Hiszpanii, Portugalii i Grecji.

Polecam wszystkim tę formę doskonalenia zawodowego. Miałam wyjątkową sposobność poznawania kultur i mentalności Europejczyków również z uwagi na fakt, że byłam jedyną uczestniczką z Polski. Opracowane na kursie materiały wnoszą treści europejskie do mojej pracy, zarówno na lekcje angielskiego czy zajęcia pozalekcyjne. Wszyscy zainteresowani nauczyciele, mają możliwość zapoznania się z treścią strony poświęconej kursowi: http://portugal.europeanbridges.com. Mogą wykorzystać informacje o aktywnych metodach, a także dowiedzieć się więcej na temat Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej na stronie Programu Comenius www.comenius.org.pl gdzie w zakładce kursy/ szkolenia; Ofi cjalny katalog Comenius – Grundtvig znajdują się oferty kolejnych edycji wyżej wymienionego kursu w 2012 roku.

Szkolenie i doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela jest koniecznością. Jeżeli odbywa się w malowniczym miejscu na Wybrzeżu Lizbońskim i prowadzone jest w sposób niezwykle profesjonalny pozwalając nauczycielowi na uaktualnienie wiedzy metodycznej i pedagogicznej, poznanie twórczych i nowatorskich metod pracy wzmacniających motywacje uczniów, może być przedsięwzięciem, które łączy przyjemne z pożytecznym. Pracując w międzynarodowych grupach roboczych, mogliśmy na bieżąco wymieniać doświadczenia, zobaczyć jak działają instytucje edukacyjne w innych krajach UE. Zostaliśmy zainspirowani nowymi pomysłami, które zwiększą atrakcyjność lekcji i będą dodatkową motywacją dla uczniów do przyswojenia wprowadzanych treści. Zamierzam z zapałem realizować je w swojej dalszej pracy zawodowej.

Katarzyna Ożóg-Gilowska